Cycle Hub, fietswerk-leerplaats in Utrecht

Een bruisende Cycle Hub, dat krijg je als drie bedrijven elkaar vinden in een gedeeld belang en een gezamenlijke droom: een werk-leerplaats opzetten om mensen op te leiden tot fietstechnicus en ze naar betaald werk te begeleiden, en dat te combineren met andere activiteiten voor en door fietsers. Het Utrechtse sociaal ontwikkelbedrijf UW, sociaal ondernemer U-stal en Innovam/Tweewieler Academy lanceerden de Cycle Hub in juni 2022.  Omdat dit een mooi voorbeeld is van regionale samenwerking heeft SBCM de drie initiatiefnemers geïnterviewd. Lees hun verhaal.

Drie bedrijven met een ideaal

Om hun droom te verwezenlijken hadden ze elkaar nodig. UW-directeur Gertjan Stoker werkte al samen met Pieter Mosterd, directeur van U-stal, een particuliere stichting met fietsenstallingen, fietsendepots en fietsenwinkels waar mensen werken die lang niet actief zijn geweest op de arbeidsmarkt. ‘Voor handhaving halen onze mensen fietsen van straat’, zegt Gertjan. ‘Die komen in het gemeentelijk depot dat U-stal beheert. Een partij koopt die fietsen op en verhandelt ze weer aan een andere partij die de fietsen opknapt en repareert. Dan komt er nog een partij die de opgeknapte fietsen weer in de verkoop aan particulieren brengt. Pieter en ik wilden de cirkel meer sluitend krijgen met alle partijen die betrokken zijn bij fietsen.’ Pieter haalde Innovam erbij. In het verleden had hij met Innovam beroepsbegeleidende leerweg (BBL)-opleidingen op mbo-niveau 1 opgezet.

Werkend leren in de regio

Robbert-jan van den Berg, manager Tweewieler Academy en beroepsonderwijs van Innovam, heeft er belang bij om het vak van fietstechnicus zichtbaar en aantrekkelijk te maken. ‘Er zijn steeds meer fietsen en ook steeds nieuwe soorten, maar we hebben te weinig mensen om de fietsen te onderhouden.’ In Middelburg was hij betrokken geraakt bij een bestaande Cycle Hub, een gezamenlijk project van een re-integratiebureau en een fietsenzaak. De kandidaten in een re-integratietraject knapten tweedehandsfietsen op. Het concept van werkend leren in de regio sprak hem aan. Toen Pieter hem vroeg met hem en Gertjan mee te denken, was zijn voorstel dan ook om een soortgelijke Cycle Hub in Utrecht op te zetten.

Werkvoorraad

De Utrechtse Cycle Hub is gevestigd op een locatie aan de rand van de stad, niet te druk. Er is een werkplaats met tien werkplekken. Daar kunnen mensen in een veilige omgeving tegelijk werken en leren ‘zonder dat klanten of werkgevers ze in de nek zitten te hijgen’, zegt Robbert-jan, ‘maar daar werken we wel naartoe.’ Deelnemers beginnen zo snel mogelijk en blijven zo lang als nodig. Werk is er genoeg. Per jaar komen er honderden fietsen uit gemeentelijke fietsenstallingen die moeten worden opgeknapt en rijklaar gemaakt. Dat werk gebeurt onder regie van UW in het kader van de fietsdeal van gemeente Utrecht: de opgeknapte fietsen zijn voor € 30 te koop voor mensen met een laag inkomen op vertoon van een U-pas. Robbert-jan: ‘Er is dus altijd werkvoorraad. Die fietsen bieden veel mooie werkzaamheden voor beginners en het is niet erg als het iets langer duurt.’ Maar deelnemers moeten uiteindelijk wel een zekere productiesnelheid bereiken, want die hebben ze nodig in een betaalde baan en betaald werk is het doel.

Verzamelpunt

De Cycle Hub is geen echte fietswinkel. Maar als deelnemers willen oefenen met klantcontact en eraan toe zijn, krijgen ze die mogelijkheid. Er komen namelijk weleens klanten die hun fiets willen laten repareren, passanten of mensen uit de buurt.

In Middelburg had Robbert-jan al gezien hoeveel andere fietsinitiatieven gekoppeld kunnen zijn aan een Cycle Hub. In Utrecht is de Cycle Hub ook een verzamelpunt van en voor allerlei partijen die iets met fietsen hebben. Zo heeft een oud-wielrenner er een horecavoorziening opgezet en zijn er werkplekken ter beschikking van leden van wielerverenigingen om zelf te klussen. Ook fietsimporteurs die trainingen geven, kunnen de Cycle Hub gebruiken. Het gebouw is er groot genoeg voor. Robbert-jan: ‘Het is een soort clubhuis, mooi en aantrekkelijk. Je moet er trots op zijn dat je er ’s ochtends naartoe gaat.’

Verschillende achtergronden

De deelnemers komen van UW en U-stal. Pieter: ‘Van de 200 medewerkers in onze stallingen zijn er altijd wel mensen die zich willen ontwikkelen.’ Bij UW zijn er mensen die fietsen monteren voor opdrachtgevers, maar zonder opleiding en met onvoldoende doorplaatsingsmogelijkheden. Die kunnen nu naar de Cycle Hub.

Deelnemers kunnen ook van andere partijen komen. Gertjan: ‘De afgelopen jaren hebben we zo’n 50 partijen aan ons netwerk toegevoegd. Gemeentes uit de regio, UWV, voortijdige schoolverlaters van ROC Midden Nederland, Wmo-organisaties, AZC, Vluchtelingenwerk, dagbesteding. Die doen allemaal mee in dit concept.’ Ook leerlingen uit het praktijkonderwijs voor wie de sprong naar het mbo te groot is of mensen die zich willen omscholen, kunnen in de Cycle Hub terecht. Robbert-jan: ‘Het liefst zie ik deelnemers met al die verschillende achtergronden door elkaar in een groep, dan kunnen ze van elkaar leren.’

Certificaat

Kandidaten moeten leerbaar en plaatsbaar zijn en gemotiveerd zijn voor de fietsenbranche. Robbert-jan: ‘We brengen deelnemers basisvaardigheden en theorie fietstechniek bij en begeleiden ze. Iedere deelnemer heeft zijn eigen, individuele leerweg.’ Als ze de basisvaardigheden beheersen en zelfstandig aan de slag kunnen, kunnen ze examen doen en een branche-erkend certificaat krijgen. Geen diploma, dat is voorbehouden aan roc’s. ‘We hebben wel contact met ROC Midden Nederland over de mogelijkheid dat we samen een lesdag per week op mbo-niveau verzorgen op de Cycle Hub. Ze denken met ons mee hoe klassikaal onderwijs en individuele leerlijnen te combineren zijn.’ Een volledige mbo-opleiding is niet voor alle deelnemers haalbaar, omdat de eisen op het gebied van taal en rekenen soms te hoog zijn.

Niet onder druk

Jaarlijks komen er naar verwachting 40 à 50 deelnemers van de doelgroep van UW en U-stal vanuit de Cycle Hub als fietstechnicus op de arbeidsmarkt. Ze kunnen op diverse plaatsen terechtkomen, ook in een stalling of in fietsverhuur, waar volgens Pieter steeds meer combinatie is met andere werkzaamheden. ‘Het is bij ons ook mogelijk om tweedehandsfietsen in te leveren om ze te laten upcyclen.’ Baangarantie vinden ze alle drie belangrijk, maar nog belangrijker is dat mensen terechtkomen in een bedrijf dat bij ze past. ‘We zoeken bedrijven die de deelnemers niet te snel onder druk zetten en waar we een goed gevoel bij hebben’, zegt Gertjan. ‘En we helpen reguliere bedrijven om goed om te gaan met onze doelgroep.’

Maatschappelijk verantwoorde winst

De samenwerking van UW, U-stal en Innovam ging van start met de ondertekening in juni 2022 van een samenwerkingsovereenkomst, een convenant. Het convenant was de uitkomst van gesprekken over: wat vinden we belangrijk en wat verstaan we onder bepaalde begrippen? Zo was voor hen duidelijk dat winst betekent: maatschappelijk verantwoorde winst. De Cycle Hub is een sociaal ondernemer die ook wil bijdragen aan bestrijding van fietsarmoede. De bedoeling is om naar een vennootschap of coöperatie te groeien.

Elkaars netwerk gebruiken

‘We kunnen het niet alleen’, zegt Pieter. ‘Samen hebben we meer massa dan ieder voor zich.’ Het succes van de samenwerking is volgens Gertjan dat ze alle drie vanuit eigen kracht werken en over grenzen heen kijken. ‘Het is de kracht van UW als ontwikkelbedrijf, de kracht van U-stal als ondernemer met vakkennis en de kracht van Innovam als opleider.’ ‘En de kracht van partijen die de regio kennen’, vult Robbert-jan aan. ‘We hebben elkaars netwerk gebruikt en gecombineerd, daardoor staan we sterker.’